مواجهه با کاهش عزت نفس و خودویرانگری در زنان موفق

شاید برایتان پیش آمده باشد فردی را ببینید که در موقعیت اجتماعی/مالی/تحصیلی خوبی قرار دارد ولی مدام به طریقی وانمود میکند یا باور دارند که گویی هیچ رشدی نداشته است و در جهت تحقیر پیشرفت های خود برمی‌آید! انگار موفقیتهایشان را تصادفی میپندازند که از روی شانس و یا کمک دیگران محقق شده است و خودشان نقش برجسته ای نداشته اند. این پدیده بیشتر در زنان مورد بررسی قرارگرفته است و مطالعات نشان داده اند که در طی چندین سال گذشته چنین کاهش عزت نفس در زنان توانمند و نخبه ای با وضوح بیشتری قابل مشاهده است ، اما علت چیست؟ چرا با وجود توانمندی و شایستگی های بسیار ، برخی بانوان احساس بی کفایتی و سردرگمی دارند؟ کمبود عزت نفس در میان زنان نخبه می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل فردی، اجتماعی و فرهنگی باشد. در حالی که این زنان اغلب به موفقیت‌های چشمگیری دست می‌یابند، ممکن است درونی‌ترین احساساتشان با تردید و عدم اطمینان همراه باشد.

باتوجه به اینکه بخشی از ایرانیانی که به خارج کشور مهاجرت میکنند، جزو زنان موفقی محسوب میشوند که در حداقل یکی از آزمونها یا مراحل درسی، اعم از آزمون سراسری (کنکور)، المپیادهای علمی، رشته ها و دانشگاه های معتبر داخل و خارج موفقیت به دست آورده اند و یا تجربه کاری موفقی را در خارج به دست آورده اند؛ این یادداشت به بررسی دقیقتر این موضوع میپردازد.

در زیر به برخی از علل و پیامدهای این مشکل اشاره می‌کنیم :

عوامل مؤثر بر کمبود عزت نفس در زنان موفق

1. انتظارات بالا و کمال‌گرایی افراطی. زنان موفق به‌طور مداوم خود را تحت فشار می‌بینند تا بهترین باشند. آنها ممکن است فکر کنند کوچک‌ترین اشتباهی کل ارزش آنها را زیر سوال می‌برد. این #کمال‌گرایی باعث می‌شود همیشه به دنبال رسیدن به استانداردهایی غیرواقعی باشند و حتی پس از رسیدن به موفقیت، احساس کنند که کافی نبوده‌اند. نمونه: زنی که در یک رشته علمی برتر مدرک دکتری می‌گیرد، ممکن است همچنان خود را با دیگران مقایسه کند و به توانایی‌های خود شک کند.
2. سندروم ایمپاستر (احساس خودویرانگری). #سندروم_ایمپاستر (Impostor syndrome) که به ان خودویرانگری نیز گفته میشود و در ادامه به آن به صورت تفصیلی خواهیم پرداخت، یکی از چالش‌های شایع در میان زنان موفق است. این افراد احساس می‌کنند که موفقیت‌هایشان ناشی از شانس، کمک دیگران یا اتفاقات تصادفی است و نه تلاش و توانایی خودشان. آنها دائماً در ترس از “فاش شدن” این موضوع هستند که دیگران متوجه شوند واقعاً شایستگی ندارند. پیامد: این احساس می‌تواند مانع از پذیرش موقعیت‌های جدید و چالش‌برانگیز شود.
3. فشارهای فرهنگی و اجتماعی. در بسیاری از فرهنگ‌ها، از زنان انتظار می‌رود که نقش‌های سنتی و خاصی را ایفا کنند و یا در فضای اجتماعی نقش آفرینی نکنند. در این صورت و در صورت فقدان پشتیبانی خانوادگی و اجتماعی، فرد قادر به فعالیت حرفه‌ای با خیال راحت نیست و عزت نفس وی دچار چالش می گردد.
4. عدم دسترسی به فرصتها و سقف شیشه‌ای. زنان موفق اغلب با چالش‌هایی مانند عدم دسترسی به فرصت‌های برابر در محیط‌های کاری و آکادمیک مواجه می‌شوند. وجود “سقف شیشه‌ای” (موانع نامرئی برای ارتقای زنان به موقعیت‌های بالاتر) می‌تواند باعث شود زنان ارزش خود را کمتر از مردان بدانند.
5. نقش‌های چندگانه و فرسودگی ناشی از آن. زنان موفق معمولاً نقش‌های مختلفی در زندگی ایفا می‌کنند: نقش حرفه‌ای به‌عنوان یک مدیر، پزشک یا دانشمند و نقش شخصی به‌عنوان مادر، همسر یا دختر. تلاش برای موفقیت در تمامی این نقش‌ها و عدم مدیریت صحیح زمان، می‌تواند منجر به احساس ناکارآمدی عدم رسیدگی کافی به امور حرفه ای و احساس چالش در عزت نفس گردد.

کمبود عزت نفس در زنان موفق چه پیامدهایی دارید؟ به نظر میرسد همان پیامدهایی که برای همه ما در هنگام کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس رخ میدهد، برای این دسته از زنان نیز رخ خواهد داد اما با ضریب بیشتر:

1. خودسانسوری و محدودیت‌سازی. این زنان ممکن است به دلیل ترس از شکست یا قضاوت شدن، فرصت‌های جدید را رد کنند. برای مثال، ممکن است از درخواست ترفیع شغلی یا ارائه پیشنهادهای خلاقانه در جلسات خودداری کنند.
2. اضطراب و افسردگی. کمبود عزت نفس اغلب با اضطراب و افسردگی همراه است. زنان موفق ممکن است در ظاهر موفق باشند اما در خلوت خود از اضطراب، احساس ناکامی یا ناامیدی رنج ببرند.
3. کاهش عملکرد حرفه‌ای. هنگامی که فرد به توانایی‌های خود شک دارد، ممکن است در عملکرد خود نیز دچار افت شود، چراکه تردیدهای درونی بر اعتماد به نفس و تصمیم‌گیری او تأثیر می‌گذارد.

اگر شما خود را جزئی از زنان موفقی میدانید که دچار چنین مشکلی شده است و به توانمندی ها و موفقیتهای خود باور ندارد؛ میتوانید راهکارهای زیر را برای افزایش عزت نفس خود امتحان کنید: 

1. آموزش و آگاهی: شناخت و آگاهی از چالش‌های روانی مانند سندروم ایمپاستر می‌تواند اولین گام برای مقابله با آن باشد.

کتاب “راهکارهای افزایش اعتماد به نفس در زنان” به قلم “لزلی ثریوت هرهولد”، یکی از منابع خوبی است که ابزارهای مهم برای افزایش خودباوری و دستیابی به توانایی های حقیقی خود را به شما ارائه می‌دهد.

2. حمایت اجتماعی. ایجاد شبکه‌های حمایتی برای خود از زنان هم‌فکر و یا مربیان می‌تواند به تقویت احساس ارزشمندی شما کمک کند.

3. تمرین قدردانی از خود. زنان باید یاد بگیرند که موفقیت‌های خود را جشن بگیرند و به جای تمرکز بر اشتباهات، روی دستاوردهایشان تمرکز کنند.

4. فرهنگ سازی در مواجهه با کلیشه‌ها. آموزش و فرهنگ‌سازی در جامعه می‌تواند به کاهش فشارهای اجتماعی و کلیشه‌های جنسیتی کمک کند.

5. استفاده از کمک حرفه‌ای. مراجعه به مشاور یا روان‌شناس برای مدیریت استرس و افزایش عزت نفس می‌تواند بسیار مفید باشد.

اگر به دنبال مشاوری حاذق جهت تسهیل مسیر زندگی خود هستید و یا با مشکلاتی همانند کمبود اعتماد به نفس و یا کاهش عزت نفس خود مواجه هستید؛ میتوانید از اساتید و مشاوران تیم حرفه‌ای پرشین تراپیست مشورت بگیرید.